Từng thống trị thị trường Trung Quốc, nhiều doanh nghiệp quốc tế giờ phải bán bớt cổ phần, chuyển sang liên doanh với đối tác bản địa để tồn tại.
Đầu tháng 11, chuỗi cà phê Starbucks cho biết sẽ bán 60% quyền kiểm soát mảng kinh doanh tại Trung Quốc cho công ty đầu tư Boyu Capital trụ sở Hong Kong, giá khoảng 4 tỷ USD. Hai bên vận hành một liên doanh do Boyu kiểm soát. Starbucks nắm 40% còn lại, tiếp tục sở hữu, cấp phép thương hiệu cùng quyền sở hữu trí tuệ.
Starbucks mở cửa hàng đầu tiên ở nước này năm 1999 với màn múa lân rầm rộ và dòng người háo hức kéo đến thưởng thức các tách cappuccino nóng nghi ngút khói pha bằng máy. Đã có lúc thương hiệu mở mới một cửa hàng mỗi 15 giờ tại Trung Quốc, khi tận dụng làn sóng bùng nổ kinh tế tại đây.
Nhưng tình hình đã thay đổi. Starbucks giờ đối mặt loạt thách thức, bao gồm cạnh tranh nội địa gay gắt, người tiêu dùng có ý thức hơn về chi phí và khách hàng trẻ thích ủng hộ các thương hiệu nội địa, theo CNN.
Một cửa hàng Starbucks ở Thành Đô, Trung Quốc ngày 31/5. Ảnh: Phiên An
Những năm gần đây, chuỗi cà phê đến từ Seattle (Mỹ) bị đối thủ bản địa Luckin Coffee vượt mặt với giá rẻ hơn, menu đa dạng và độ phủ 27.000 cửa hàng. Luckin Coffee mở mới trung bình 32 cửa hàng mỗi ngày. Cổ đông lớn nhất của Luckin, Century Capital, thậm chí đang tìm cách mua lại Costa Coffee của Coca-Cola.
Những áp lực này dẫn đến một trong những thương vụ thoái vốn giá trị nhất của một công ty tiêu dùng toàn cầu tại Trung Quốc vài năm qua. "Sự hiểu biết sâu sắc của Boyu về thị trường địa phương sẽ giúp chúng tôi phát triển nhanh hơn ở Trung Quốc, đặc biệt là tại các thành phố nhỏ hơn và các khu vực mới", Chủ tịch kiêm CEO Starbucks Brian Niccol cho biết.
Sau đó không lâu, hôm 10/11, Restaurant Brands International (RBI) - sở hữu Burger King Trung Quốc - thông báo lập liên doanh với quỹ CPE trụ sở Bắc Kinh. CPE sẽ đầu tư 350 triệu USD và nắm 83% cổ phần. Trong khi, RBI giữ lại khoảng 17% và một ghế trong hội đồng quản trị.
Nêu lý do, RBI nói động thái "nhằm hỗ trợ tăng trưởng", sau 20 năm Burger King có mặt ở nước này. Thương vụ dự kiến hoàn tất trong quý I/2026. Liên doanh mới vẫn giữ thương hiệu Burger King, đặt mục tiêu mở rộng từ 1.250 lên 4.000 nhà hàng, tập trung vào các thành phố cấp hai, nơi thị trường chưa bão hòa.
Bình luận với tờ Yicai Global, Huang Feng, Chủ tịch Hiệp hội Đầu tư nước ngoài Thượng Hải nói việc Starbucks và Burger King bán phần lớn cổ phần tại Trung Quốc không nên được xem như một bước rút lui, mà là thay đổi chiến lược.
"Động thái này phản ánh nhu cầu nội địa hóa mạnh mẽ trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt. Bằng cách chuyển quyền sở hữu chi phối cho đối tác Trung Quốc, họ hy vọng tận dụng hiểu biết sâu hơn về người tiêu dùng và quy định địa phương để giành lại thị phần", ông phân tích.
Nói cách khác, Trung Quốc không còn chỉ là thị trường để chinh phục mà là hệ sinh thái mà doanh nghiệp ngoại phải hòa nhập để tồn tại, đôi khi với tư cách cổ đông thiểu số, theo Le Monde.
Năm 2017, McDonald's đã sớm nhận ra xu hướng này. Họ quyết định bán 52% hoạt động tại Trung Quốc cho Citic Limited, Citic Capital và Carlyle Group. Hiện McDonald's mở khoảng 1.000 nhà hàng mới mỗi năm ở nước này.
KFC thậm chí chọn cách không còn sở hữu. Mở cửa hàng đầu tiên ở Bắc Kinh năm 1987, chuỗi gà rán này hiện có 12.600 cửa hàng khắp Trung Quốc. Đáng chú ý, suốt 9 năm qua, toàn bộ hệ thống được vận hành bởi Yum China. Phía KFC chỉ thu phí nhượng quyền từ công ty độc lập này.
Yum China làm ăn hiệu quả, với lợi nhuận tăng từ xấp xỉ 600 triệu USD năm 2016 lên hơn 1 tỷ USD năm 2024, bất chấp đại dịch. Theo chuyên gia thị trường Robert Wu tại Thượng Hải, thương hiệu phương Tây là một tài sản nhưng quản lý từ nước ngoài lại là điểm yếu. "Việc có chủ sở hữu địa phương độc lập là hợp lý", ông nhận định.
Nhưng con đường bán cổ phần chi phối cho đối tác địa phương để tiếp tục tồn tại ở Trung Quốc dự báo cũng không dễ dàng với thương hiệu ngoại. Theo Dan Su, một nhà phân tích của Morningstar, liên doanh mới của Starbucks có thể củng cố khả năng cạnh tranh cho chuỗi cà phê Mỹ nhưng vẫn sẽ phải đối mặt với "những trận chiến khó khăn" phía trước.
"Đổi mới thực đơn và chuyển đổi số là cần thiết trong những quý tới để khẳng định lại vị thế của Starbucks trước các đối thủ cạnh tranh về cà phê, trà đặc sản và các chuỗi đồ uống địa phương khác", ông Su bình luận.
Phiên An (theo Reuters, CNN, Le Monde)
